“Ongeacht de uitslag, er is iets aan de hand”
Het ziekenhuis in Leeuwarden heeft eind augustus te maken gehad met een onderzoek naar een mogelijke legionellabesmetting. Het kweekonderzoek, uitgevoerd door een laboratorium van Vitens, heeft geen levende legionella in de waterleiding aangetoond. Het MCL noemde de vondst van legionellasporen vorige week ‘bijzonder’. De warmwatertemperatuur in de waterleiding zou namelijk te hoog zou zijn voor de bacterie om te overleven. Maar dat is slechts een deel van de waarheid, zeggen de experts.
“Wat het MCL zegt, klopt deels”, zegt Pascal Lagrand, manager bij HG Ulfima, specialist in ultrafiltratiesystemen. “Ja, een warmwatertemperatuur boven de zestig graden doodt de legionellabacterie. Maar een waterleiding kent ook nog een koudwatertemperatuur. Die moet onder de 25 graden zijn, wil je legionella voorkomen. Juist de koudwatertemperatuur in een waterleiding is het meest lastig te beheersen.”
GEEN GARANTIE
Legionellaproblemen komen daarom ook juist in het koudwaterdeel voor. Lagrand: “Ook al heb je de warmwatertemperatuur goed onder controle, dan nóg is dat geen garantie dat je geen legionella hebt. Vooral in gebouwen zoals kantoren en ziekenhuizen komt de koudwatertemperatuur al snel boven de 25 graden.” Zodra de temperatuur boven de 25 graden komt, kunnen er ideale omstandigheden ontstaan voor een legionellabacterie om zich te ontwikkelen. Die omstandigheden worden gevormd door een combinatie van voedingsbodem, waterstilstand en opwarming. “Vooral die laatste factor is moeilijk beheersbaar”, aldus Lagrand. Volgens de specialist is het daarom van belang preventief te beheren en de bacterie aan de voorkant al tegen te houden. “Een zogenoemd poortwachtersysteem met ultrafiltratie-membranen houdt de bacterie bij binnenkomst al tegen. Heb je zo’n systeem niet, dan zit je iets te beheren waarvan je wéét dat het wel binnenkomt. Ofwel, dan ben je aan het dweilen met de kraan open. De combinatie van een goede installatie en een preventieve aanpak zorgt ervoor dat je een beheersbare installatie creëert.” Volgens Leo Bikker, gepensioneerd Nederlands drinkwaterinspecteur en kritisch legionellavolger, is een dergelijk poortwachtersysteem slechts een deel van de oplossing. “Een ultrafiltratiesysteem houdt de legionellabacterie weliswaar buiten de deur, maar je hebt er niets aan als je niet tegelijkertijd ook investeert in een nieuwe installatie. Heb je de installatie binnen niet onder controle, dan heb je aan een poortwachter ook niks.”
WERKZAAMHEDEN AAN WATERLEIDING
Bikker zet tevens zijn vraagtekens bij de reden van het onderzoek naar legionella bij het MCL. Volgens het ziekenhuis vond het onderzoek plaats naar aanleiding van werkzaamheden aan de waterleiding, waarbij een hydrofoor is vervangen. “Op zich zijn dergelijke werkzaamheden aan een waterleiding geen reden om een legionellatest te doen. Zo’n klus duurt niet langer dan twee dagen en dat is te kort voor de legionellabacterie om zich te ontwikkelen. Pas als een heel groot leidingsdeel langere tijd heeft stilgestaan, dan wordt het een ander verhaal. Bij werkzaamheden kan de voedingsbodem in de installatie loskomen en kan legionella een kans krijgen om te groeien.”
VERDACHT MONSTER
Ook het feit dat het ziekenhuis al meteen maatregelen heeft getroffen – filters van douches zijn vervangen en douches waarbij dit niet lukte, zijn afgesloten – vindt Bikker opmerkelijk. “Ongeacht de uitslag, er is iets aan de hand. Of er nou levende of dode legionellabacteriën werden aangetroffen, blijkbaar zijn er op een bepaald moment omstandigheden in de leiding geweest waardoor de bacterie heeft kunnen groeien.
“Juist de koudwatertemperatuur in een waterleiding is het meest lastig te beheersen.”
Lagrand: “Er zal expertise genoeg zijn in het ziekenhuis, maar je ziet wat een impact een besmetting kan hebben, zeker op dit soort locaties. Het is nu goed om te zoeken in de installatie waar dit ontstaan is, maar ook zeker om te kijken welke preventieve maatregelen je kan nemen. Hierdoor neem je een grote onzekerheid weg, waarmee je eenvoudig een betrouwbare en een beheersbare installatie creëert.”
OP ÉÉN PLEK WEL LEGIONELLA
Volgens de laatste berichtgeving van het MCL zijn op de plaats waar de werkzaamheden hebben plaatsgevonden, geen punten aangetroffen die een risico vormden voor legionellabesmetting van medewerkers of patiënten. Op één plek is in een warmwatertappunt wél legionella aangetroffen. Dit tappunt staat los van de punten waar eerder onderzoek is gedaan. Het risico voor patiënten of medewerkers is echter nihil, omdat het geen douche betreft. Alleen bij verneveling van water, zoals bij douchen, is er risico op besmetting. Het MCL neemt bij dit tappunt maatregelen om de besmetting op te heffen. Om volledige zekerheid te waarborgen, worden de waterleidingen in een deel van het gebouw gereinigd.
(Bron: Vakblad Legionella, editie 4 2018)