Uitzending Zembla ‘De jacht op legionella’ brengt legionellawetgeving landelijk onder de aandacht, maar roept ook vragen op binnen de waterbranche.
Het is deze maand op de kop af twintig jaar geleden dat zich op de West-Friese Flora in Bovenkarspel een legionellaramp voltrok. Hierbij lieten 32 mensen het leven, meer dan 200 mensen werden ziek. Ondanks de strengere regels die sindsdien gelden aangaande legionellapreventie, is het aantal legionellaslachtoffers de afgelopen vijf jaar fors toegenomen. TV-programma Zembla wijdde hier eind vorig jaar een uitzending aan, getiteld ‘De jacht op legionella’. Een uitzending waarin een te eenzijdig beeld werd neergezet, vinden Pascal Lagrand van HG Ulfima en Wietze Boonstra van Uvidis.
Sinds 2004 gelden voor gebouwen met een hoger risico extra strenge regels met betrekking tot legionellapreventie. Deze locaties worden bestempeld als prioritaire locaties. Dit zijn locaties waar mensen extra kwetsbaar zijn, zoals een ziekenhuis, een hotel of een zorginstelling. Echter, veel zorginstellingen is het predicaat prioritair ontnomen, omdat ze zijn omgedoopt van instelling waar eerst 24-uurs zorg werd geboden tot een seniorencomplex waar mensen zelf hun zorg inkopen. In plaats van prioritair zijn deze locaties nu zorgplichtig. Zembla bezocht zo’n instelling in de uitzending. De instelling in kwestie heeft een installatie voor koper/zilver-ionisatie. Zo’n installatie voegt ionen toe aan het water, die voorkomen dat de legionellabacterie zich reproduceert. Boonstra: “Koper/zilver-ionisatie is een systeem dat goed kan werken – niet overal overigens – maar is wel een laatste redmiddel, als je echt niks anders meer kunt doen.” Deze installaties zijn echter alleen toegestaan voor prioritaire locaties. De overheid wil op die manier voorkomen dat er onnodig koper-zilverdeeltjes in het water terechtkomen. Dat betekent dat de zorginstelling die Zembla bezocht, de installatie voor koper/zilver-ionisatie moet verwijderen, wil ze een boete voorkomen, en daarmee – althans, zo werd het in de uitzending gebracht – zouden de bewoners niet meer beschermd zijn tegen de legionellabacterie.
GRIJS GEBIED
Dat is veel te kort door de bocht, zeggen Pascal Lagrand en Wietze Boonstra. Boonstra: “Het beeld dat werd neergezet is dat als je prioritair bent, je van alles moet doen binnen wet- en regelgeving, en dat als je zorgplicht hebt, niks hoeft te doen. Dat is niet zo. Ook als je een zorgplicht hebt, heb je verantwoordelijkheden en val je onder wet- en regelgeving.” “Alleen, dat is een grijs gebied”, vult Lagrand aan. “Je moet zorgen voor deugdelijk drinkwater. Hoe je dat doet, daar zijn geen normen aan verbonden, zoals bij prioritair wel het geval is.” Lagrand vervolgt: “Legionellapreventie staat of valt met beheer. Als je prioritair bent en je biedt 24-uurs zorg, dan heb je dus toegang tot elk tappunt en kun je elk tappunt spoelen. Ben je niet langer prioritair
maar zorgplichtig, omdat mensen hun eigen zorg inkopen, dan krijg je te maken met particuliere verhuur. Op dit niveau kun je geen controle meer uitvoeren op de installatie. Dan mag je niet zomaar meer ‘achter die deur’. En daarmee heb je geen controle meer over het compleet uitvoeren van het beheer.”
ALTERNATIEVE TECHNIEKEN
Volgens Lagrand en Boonstra zijn er genoeg mogelijkheden om op andere manieren te voldoen aan de zorgplicht. Boonstra: “Er is in de uitzending wat betreft techniek alleen gesproken over koper/zilver-ionisatie. Er is niet gesproken over andere technieken, zoals de fysische technieken, waaronder ultrafiltratrie en uv-c licht, ook niet met de minister (die ook door Zembla werd geïnterviewd – red.). Deze fysische technieken voegen niets toe aan het water, zoals met koper/zilver-ionisatie wel gebeurt, maar zorgen dat de legionellabacterie helemaal niet binnenkomt. De zorginstelling die bezocht is, zei “we hebben alles
gedaan en een installatie voor koper/zilver-ionisatie was de enige oplossing. Maar dat is niet zo. Er zijn technieken die uitzonderlijk goed hun werk doen en de legionellabacterie buiten de deur houden. Bij zorgplicht mag je die systemen gewoon toepassen.” Dus er zijn in het kader van zorgplicht heel veel oplossingen voorhanden, zonder dat je alles hoeft te veranderen. Boonstra vervolgt: “Natuurlijk hebben mensen wel de verplichting dat ze beheer moeten uitvoeren. Maar dat geldt uiteindelijk voor alles. Ook als je geen techniek hebt, moet je beheer uitvoeren. Met techniek wordt dat alleen maar simpeler. En dan maakt het label prioritair of zorgplicht geen verschil.”
VERKEERDE AANDACHT
Een positief gevolg van de uitzending is dat de kwestie de aandacht heeft van minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Milieu). Maar niet de aandacht die Lagrand en Boonstra graag zouden zien. Lagrand: “Zembla heeft voor de uitzending geen contact opgenomen met ENVAQUA, de overkoepelende brancheorganisatie. Waarom niet? Daar komt juist alle kennis bijeen. In de uitzending werd erover gesproken om alle locaties die eerst prioritair waren en nu zorgplichtig, weer als prioritair aan te merken. Alsof daarmee alles is opgelost. De techniek mag dan blijven. Maar om deze techniek honderd procent te laten
functioneren moet er op elk tappunt doorstroming gegarandeerd worden. Dit verandert niet door de stempel terug te zetten naar prioritair.” Boonstra: “Zorgplicht mag je invullen op een manier zoals jij denkt dat het goed is. Bij prioritair is dit vastgelegd. Als je alle zorgplichtlocaties prioritair zou maken, dan jaag je bepaalde locaties onnodig op kosten.” Lagrand: “Ik zou willen voorstellen om eens goed naar die zorgplichtlocaties te kijken en er het juiste label aan te hangen met de juiste risicobepaling: wat moet deze locatie doen? Wat kunnen we in wet- en regelgeving anders doen op basis van alle ervaringen die we de afgelopen jaren vergaard hebben? Hiermee kunnen we deze zorgplichtige locaties prima op orde krijgen met een veilige en beheersbare drinkwaterinstallatie, al dan niet door middel van een BRL 14010-1 gecertificeerde techniek.”
VEILGHEIDSKLASSESYSTEEM
Hij pleit voor de invoering van een veiligheidsklassesysteem. “Neem de lokale sportvereniging met vijftig douches. Daarvan weten we dat die vaak te maken heeft met hoge temperaturen in de zomer – waarvan wij als deskundigen allemaal weten wat het gevolg daarvan is – en stilstand wegens een zomer- en winterstop. Zo’n club is zorgplichtig en moet daar iets mee. Het zou natuurlijk heel raar zijn dat je bijvoorbeeld in het weekend in een hotel zit waar alles goed is geregeld op het gebied van legionellapreventie, en maandag bij je sportvereniging komt waar niks is geregeld.” Lagrand en Boonstra zouden graag zien dat er vanuit de brancheorganisatie ENVAQUA een initiatief wordt genomen tot een gesprek met de minister. Ook overwegen ze om op persoonlijke titel een brief naar de minister te sturen. Boonstra: “Nu wordt 99,9 % overgeslagen. Maar er is zoveel mogelijk, ook bij zorgplicht, om je beheer goed te doen. Daar moet echt iets mee gedaan worden. Lagrand: “Het is een gemiste kans als we dit nu laten liggen.”
Bron: Vakblad Legionella