Het opwarmen van warm tapwater tot minimaal 55 °C zorgt voor het afdoden van aanwezige legionellabacteriën in de waterleiding, echter zijn er vele andere manieren om legionella buiten de deur te houden met een lagere warmwater temperatuur. Met een fysische techniek zoals ultrafiltratie komt er géén legionella binnen én kan er een lagere warmwater temperatuur worden gehanteerd wat kan zorgen voor een flinke energiebesparing. HG Ulfima heeft dit o.a. toegepast bij het project van sportclub Kampong waarbij gewerkt wordt met een lagere warmwater temperatuur in combinatie met een warmtepomp. Op deze manier worden er bijna 100 douches voorzien van warm water zonder gebruik te maken van gas.
Onderstaand artikel gaat over het verlagen van de temperatuureis bij warm tapwater. De NEN 1006-eis voor warm tapwater van minimaal 55 °C in individuele installaties kan best nog omlaag, zegt onderzoeker Hans van Wolferen. Deze temperatuureis is namelijk vooral functioneel en niet, zoals vaak wordt gedacht, noodzakelijk voor legionellapreventie. Hierdoor kan veel energie bespaard worden.
Temperatuureis warm tapwater in NEN 1006 kan omlaag
In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken deed zelfstandig adviseur Hans van Wolferen onderzoek naar het verlagen van de warmtapwatertemperatuur in individuele installaties. De directe aanleiding voor zijn onderzoek was de motie die Tweede Kamerlid Tom van der Lee op 14 juni 2018 indiende: “Constaterende dat op dit moment wordt vereist dat warm tapwater op 55°C gehouden moet worden om legionellabesmetting te voorkomen; overwegende dat er andere manieren mogelijk zijn om legionellabesmetting te beheersen; overwegende dat deze eis tot suboptimale keuzes leidt bij duurzame warmteplannen voor wijken in steden; verzoekt de regering, de mogelijkheden te onderzoeken voor het verlagen van deze eis, zonder dat dit gevaren voor de volksgezondheid oplevert, en gaat over tot de orde van de dag.”
Duurzame warmtetechnieken
De achterliggende vraag bij de motie Van der Lee is of duurzame warmte uit zonneboilers, warmtepompen of wko-systemen efficiënter gebruikt kan worden voor warmtapwaterbereiding. De redenen om een lagere tapwatertemperatuur dan 55 °C te hanteren, zijn dan ook duidelijk, vertelt Van Wolferen: “De motivatie daarvoor is energiebesparing of een hoger energetisch rendement. Bij de toepassing van cv-combiketels was het op 55°C houden van het warmtapwater nooit een probleem. De combiketel is in essentie een tegenstroomwarmtewisselaar, waardoor de uitgaande temperatuur niet het rendement van de ketel bepaalt. Bij nieuwe technieken zoals de warmtepomp is dat anders. Als een warmtepomp het tapwater tussen de 55 en 60 °C moet houden, is de COP van het toestel flink lager dan bij bijvoorbeeld 40 °C.”
NEN 1006
In de NEN 1006, de norm met Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties, staat: “De temperatuur aan het mengtoestel of aan het tappunt in een woninginstallatie zonder circulatie moet bij gebruik conform de ontwerpcondities ten minste 55 °C zijn.”
Hans van Wolferen: “Er zijn eigenlijk twee redenen om deze eis zo te stellen: de legionella-eis en de functionele eis. Tot mijn verbazing bleek de functionele eis het belangrijkst.”
De 55 °C-eis in de NEN 1006 is in individuele installaties voor legionellapreventie niet nodig, vertelt hij. “Je kunt de temperatuur ook lager instellen. Bij een lagere temperatuur dan 55°C moet het toestel wel wekelijks thermisch worden gedesinfecteerd, bijvoorbeeld door het water voor een periode van meer dan 20 minuten boven de 60 °C te brengen.”
Niet nodig voor legionellapreventie
Als je alleen naar de legionella-eis kijkt, kunnen de temperaturen in individuele installaties voor het warm tapwater omlaag, vertelt hij. “Maar dat bepaal ik niet. Het is uiteindelijk aan de NEN-commissie om te beslissen of dit een goed idee is. Ik heb onderzoek gedaan in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en zie dat de warmtapwatereis van 55 °C in principe niet nodig is voor legionellapreventie. De werkelijke eis is functioneel en daaraan kun je ook op andere manieren tegemoet komen.”
Tekst: Joop van Vlerken